Vakgebieden

De politierechtbank zal zich in principe uitspreken over overtredingen. Een overtreding is de lichtste vorm van misdrijf. Enkele voorbeelden van overtredingen zijn: nachtlawaai, openbare dronkenschap, inbreuken op het verkeersreglement, het plegen van feitelijkheden of lichte gewelddaden (mits niemand gewond of geslagen is) …

Indien u voor de politierechtbank dient te verschijnen, zal u gedagvaard worden. Een dagvaarding is een officiële schriftelijke oproep om voor de rechtbank te verschijnen. In een dagvaarding wordt vermeld waarover de zaak gaat en wanneer u voor welke rechtbank moet verschijnen.

Indien u bent gedagvaard, kan u het dossier gaan inkijken op de griffie van het gerecht waar uw zaak wordt behandeld. De griffie is de administratie van een rechtbank. In het dossier zitten alle bewijsstukken die in het onderzoek zijn verzameld, alsook alle onderzoekshandelingen die zijn uitgevoerd.

Twijfel zeker niet om een advocaat te raadplegen wanneer u wordt gedagvaard. Deze zal uw dossier doornemen, u bijstaan en uw verdediging op zich nemen. In samenspraak met uw advocaat zal tevens nagegaan worden of u persoonlijk aanwezig dient te zijn op de zitting.

De correctionele rechtbank doet uitspraak over wanbedrijven. Wanbedrijven betreffen strafbare feiten dewelke ernstiger zijn dan overtredingen, doch minder ernstig dan misdaden. Voorbeelden van wanbedrijven zijn: diefstal, misbruik van vertrouwen, oplichting, slagen en verwondingen … Ook de poging tot het plegen van een wanbedrijf is strafbaar. De straffen hiervoor liggen lager dan voor het wanbedrijf zelf.

Het hof van assisen spreekt zich uit over misdaden. Misdaden zijn de meest ernstige misdrijven. Voorbeelden van misdaden zijn: aanranding van de eerbaarheid van een minderjarige, verkrachting, doodslag, moord … Ook de poging tot het plegen van een misdaad is strafbaar. De straffen hiervoor liggen lager dan voor de misdaad zelf.

Wanneer er sprake is van een misdaad die voor het hof van assisen hoeft te komen, zal de procureur-generaal het dossier doorverwijzen naar het hof van assisen.

De beschuldigde en de burgerlijke partijen zullen na de verwijzing de kans krijgen om het strafdossier in te kijken en kunnen gratis een kopie verkrijgen.

De rechter kan u veroordelen tot een vrijheidsstraf. Deze straf wordt uitgevoerd in een strafinrichting. De duur van een vrijheidsstraf is afhankelijk van het type misdrijf dat men heeft gepleegd:

• De overtredingen, waarover de politierechtbank bevoegd is, worden bestraft met een gevangenisstraf van maximum zeven dagen.
• De wanbedrijven, waarover de correctionele rechtbank bevoegd is, worden bestraft met een gevangenisstraf van minimum acht dagen en maximum vijf jaar.
• De misdaden, waarover het hof van assisen bevoegd is, zijn strafbaar met een gevangenisstraf van minimum vijf jaar.

Hoewel de voorlopige hechtenis geen straf is, worden de dagen dat men in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht afgetrokken van de duur van de uitgesproken vrijheidsstraf.

De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank is een bijkomende straf die in de door de wet bepaalde gevallen moet of kan worden uitgesproken met het oog op de bescherming van de maatschappij tegen personen die bepaalde ernstige strafbare feiten plegen die de integriteit van personen aantasten. Deze bijkomende straf gaat in na het verstrijken van de effectieve hoofdgevangenisstraf of van de opsluiting.

Door de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank wordt aan de minister van Justitie de mogelijkheid geboden veroordeelden, na het ondergaan van hun straf, nog verder gevangen te houden.

De geldboete is een patrimoniale straf die bestaat uit de inning van een geldsom ten voordele van de Staat. Kwantitatief beschouwd is de geldboete vandaag de belangrijkste straf, omdat zij in de praktijk het meest frequent wordt toegepast.

De geldboete kan worden opgelegd als hoofdstraf of als bijkomende straf. Bij criminele straffen is de geldboete altijd een bijkomende straf. Bij correctionele en politiestraffen is de geldboete, al naargelang het geval, een hoofdstraf of een bijkomende straf.

De straf onder elektronisch toezicht is een vrijheid beperkende straf en bestaat uit de verplichting om gedurende een door de rechter bepaalde termijn aanwezig te zijn op een bepaald adres, behoudens toegestane verplaatsingen of afwezigheden, waarbij onder meer gebruik wordt gemaakt van elektronische middelen om dit te controleren (enkelband, GPS, stemherkenning …), en waaraan voorwaarden worden gekoppeld.

De werkstraf bestaat hierin dat de veroordeelde kosteloos arbeid verricht tijdens de vrije tijd waarover hij naast zijn eventuele school- of beroepsactiviteiten beschikt. Deze arbeid mag uitsluitend worden verricht bij openbare diensten van de Federale Staat, de gemeenten, de provincies, de gewesten en de gemeenschappen, evenals bij vzw’s of bij stichtingen met een sociaal, wetenschappelijk of cultureel oogmerk. De werkstraf mag niet bestaan uit een activiteit die in de aangewezen overheidsdienst of vereniging doorgaans door bezoldigde werknemers wordt verricht.

De rechter kan, onder bepaalde voorwaarden, de uitspraak van de veroordeling opschorten (d.w.z. dat hij nog geen straf uitspreekt) of de tenuitvoerlegging van de straf uitstellen (d.w.z. dat de straf nog niet effectief moet ondergaan worden) en hieraan een proeftijd verbinden binnen dewelke de veroordeelde geen nieuwe strafbare feiten mag plegen en desgevallend nog bijzondere voorwaarden moet naleven, probatievoorwaarden genoemd.

Een autonome probatiestraf bestaat uit de verplichting bijzondere voorwaarden na te leven gedurende een bepaalde termijn die door de rechter wordt bepaald. Bijvoorbeeld: het volgen van een therapie tegen drugsverslaving, een cursus geweldbeheersing, een vorming budgetbeheer, werk zoeken, Nederlandse leren …

De confiscatie of verbeurdverklaring is een rechterlijke beslissing die het eigendomsrecht over bepaalde zaken, die verband houden met een misdrijf, aan de veroordeelde ontneemt.

De volgende zaken kunnen worden verbeurdverklaard:

• de zaken die het voorwerp van het misdrijf uitmaken;
• de zaken die gediend hebben of bestemd waren tot het plegen van het misdrijf;
• de zaken die uit het misdrijf voortkomen.

De afzetting is een rechterlijke beslissing waarbij aan een veroordeelde de titels, graden, openbare ambten, bedieningen en betrekkingen waarmee hij bekleed is, worden afgenomen. De afzetting is een onterende straf: zij raakt de veroordeelde in zijn eer waardigheid.

De ontzetting is een rechterlijke beslissing die aan de veroordeelde het recht ontneemt bepaalde burgerlijke en/of politieke rechten uit te oefenen. Het betreft het recht:

1. Openbare ambten, bedieningen of betrekkingen te vervullen;
2. Verkozen te worden;
3. Enig ereteken te dragen of enige adellijke titel te voeren;
4. Gezworene of deskundige te zijn, als instrumentair of attesterend getuige bij akten op te treden: in rechte te getuigen, anders dan om enkel inlichtingen te geven;
5. Geroepen te worden tot het ambt van voogd, toeziende voogd of curator, behalve over hun eigen kinderen, of om het ambt van gerechtelijk bewindvoerder over de goederen van een vermoedelijk afwezige of bewindvoerder van een krachtens art. 492/1 BW beschermd persoon uit te oefenen;
6. Een wapen of munitie te vervaardigen, te wijzigen, te herstellen, over te dragen, voorhanden te hebben, te dragen, te vervoeren, in, uit, of door te voeren, of te dienen in de krijgsmacht.

Het Belgische strafrecht voorziet niet op algemene wijze in een beroepsverbod, nl. de ontzetting uit het recht een bepaald beroep uit te oefenen als sanctie voor het misbruik van bepaalde beroepsactiviteiten.

Voor bepaalde misdrijven is echter een beroepsverbod als straf bepaald. Wie bijvoorbeeld veroordeeld werd wegens exploitatie van prostitutie kan het verbod krijgen een drankgelegenheid, een hotel, een reisbureau, een massagesalon, etc. uit te baten. Veroordelingen wegens zedenfeiten op minderjarigen kunnen gepaard gaan met een verbod activiteiten uit te oefenen waarbij men in contact komt met kinderen (onderwijs, sport, ontspanning …). Een ander voorbeeld is te vinden in de Drugswet, dat voorziet in een levenslange of tijdelijke ontzetting uit het recht een medisch of paramedisch beroep uit te oefenen.

De verdachte heeft voorafgaand aan zijn verhoor van de politie recht op een vertrouwelijk overleg met zijn advocaat naar keuze. Indien de verdachte van zijn/haar vrijheid beroofd werd, mag dit overleg maximum 30 minuten in beslag nemen. Dit is een korte termijn dat steeds zo nuttig mogelijk wordt besteed. In deze fase tracht de advocaat zijn cliënt zo goed mogelijk te informeren over zijn/haar rechten en de mogelijke verdere procedure. Daarnaast is het van belang dat de advocaat van de verdachte zo veel mogelijk informatie vergaard over de situatie en welke feiten zich hebben voorgedaan. Dit brengt de advocaat in de mogelijkheid om samen een strategie uit te denken en het verhoor derhalve zo vlot mogelijk te laten verlopen.

Tijdens het verhoor zal de advocaat toezicht uitoefenen en garanderen dat de rechten van een verdachte worden gegarandeerd. Zo zal de advocaat toezicht uitoefenen op onder meer volgende elementen:

• Het verbod op zelfincriminatie: het recht dat niemand verplicht kan worden zichzelf te beschuldigen door belastende verklaringen tegen zichzelf af te leggen.
• Het zwijgrecht: het recht dat niemand gedwongen kan worden te antwoorden op de vragen, of een verklaring af te leggen. Een verdachte heeft immers steeds het recht te kiezen om bepaalde vragen niet te beantwoorden zonder dat dit een negatief gevolg mag hebben.
• De wijze waarop de verdachte wordt behandeld en of er door de politiediensten geen ongeoorloofde druk/dwang wordt uitgeoefend.
• De wijze waarop de verklaring wordt geakteerd door de politiediensten.

De aanwezigheid van een advocaat tijdens een eerste verhoor is dan ook uitermate belangrijk. Het kan de advocaat toelaten om kort op de bal te spelen, waardoor het onderzoek in een andere richting wordt gestuurd en er geen onnodige tijd verloren gaat. Wij raden onze cliënten dan ook aan een advocaat te raadplegen.

Een eerste statuut dat een slachtoffer van een misdrijf kan aannemen is deze van klager. Dit is de minst verregaande hoedanigheid die een slachtoffer kan aannemen. Het slachtoffer legt in dat geval klacht neer bij de politie.

Als klager kan een slachtoffer verzoeken dat bepaalde opsporingshandelingen worden verricht door de politie. Hij kan ook vragen dat bepaalde getuigen worden gehoord.

Het neerleggen van een klacht is voor een slachtoffer echter niet voldoende om betrokken te worden bij de strafprocedure. Bovendien zal het slachtoffer niet geïnformeerd worden over het verder verloop van de procedure. Indien het slachtoffer dit wel wenst, dient hij zich te registreren als benadeelde persoon.

Een slachtoffer, of zijn rechtsopvolgers, kunnen zich burgerlijke partij stellen. Men kan zich burgerlijke partij stellen tijdens de onderzoeksfase, of tijdens de zitting voor de rechtbank. Het is aan te raden dat men een advocaat raadpleegt, dewelke zal helpen bij het stellen van een burgerlijke partijstelling.

Een slachtoffer dat zich burgerlijke partij heeft gesteld wordt een procespartij in de strafprocedure. Dit houdt in dat het slachtoffer inzage kan krijgen in het strafdossier, maar ook dat hij bijkomende onderzoekshandelingen kan vorderen.

Het moet echter wel voor ogen worden gehouden dat een burgerlijke partij hierbij het doel moet hebben om een schadevergoeding te bekomen voor de schade die aan hem door het misdrijf is veroorzaakt.

Het slachtoffer kan het statuut van benadeelde persoon aannemen. Dit kan door op het secretariaat van het parket van de procureur des Konings een verklaring van benadeelde persoon neer te leggen, of door een formulier in te vullen bij de politie wanneer men klacht neerlegt.

Op grond van de hoedanigheid van benadeelde persoon worden aan een slachtoffer enkele rechten toegekend, met name: het recht om bijgestaan of vertegenwoordigd te worden door een advocaat; het recht om ieder document toe te voegen aan het dossier indien het slachtoffer dit nuttig acht; het recht om in kennis te worden gesteld van een seponeringsbeslissing en de reden daarvan, en het recht op het instellen van een gerechtelijk onderzoek en de bepaling van een rechtsdag voor het onderzoeks- en vonnisgerecht.

In tegenstelling tot het slachtoffer dat het statuut van burgerlijke partij heeft, krijgt het slachtoffer dat het statuut van benadeelde persoon heeft geen inzagerecht in het strafdossier. De benadeelde persoon heeft derhalve geen kennis van de feiten die aan de verdachte worden ten laste gelegd.

Indien u een financiële vergoeding voor de geleden schade wil, volstaat het niet om u benadeelde persoon te verklaren. In dat geval dient u zich burgerlijke partij te stellen.

Indien de minderjarige de leeftijd van 12 jaar nog niet heeft bereikt wanneer deze een ‘als misdrijf omschreven feit’ pleegt, zal de jeugdrechter bij het opleggen van maatregelen zich dienen te beperken tot een berisping, een intensieve educatieve begeleiding of een opvolging door de bevoegde sociale dienst die toegevoegd is aan elke jeugdrechtbank.

Indien de minderjarige echter ouder dan 12 jaar is op het moment van het plegen van het ‘als misdrijf omschreven feit’, dan beschikt de jeugdrechter over een pakket van maatregelen dat hij kan opleggen aan de jongere. Dit kan een vorm van verplichte begeleiding zijn, maar evengoed een plaatsing in een gesloten inrichting.

Indien een minderjarige wordt verdacht van het plegen van een ‘als misdrijf omschreven feit’, worden de ouders van deze jongere nauw betrokken bij de procedure. Zij worden telkens opgeroepen en geïnformeerd omtrent de stand van de procedure. Dit geldt ook voor elke andere persoon die de jongere onder zijn bewaring heeft, zoals pleegouders, grootouders, stiefouders …

Wanneer een minderjarige verdacht wordt van het plegen van een ‘als misdrijf omschreven feit’, heeft deze net als andere verdachten het recht op bijstand van een advocaat gedurende de gehele procedure, ook bij het verhoor door de politiediensten. Minderjarigen kunnen bij een verhoor zelfs nooit afstand doen van dit recht op bijstand van een advocaat. Zij zullen dus steeds worden bijgestaan door een advocaat.