Nieuws

Voor velen was het slechts een klein artikeltje in de Vlaamse pers: de Vlaamse regering zal haar voornemen om het duolegaat af te schaffen niet realiseren op 1 januari 2021. De termijn voor de afschaffing werd verschoven naar 1 juli 2021.

De afschaffing van het duolegaat zal wellicht niet enkel gevolgen hebben voor de Vlaamse schatkist, diverse goede doelen zouden wel eens het kind van de rekening kunnen worden.

Het duolegaat is een juridische constructie uit het familiaal vermogensrecht waarbij een goed doel wordt opgenomen in een testament. Eenvoudig gesteld krijgt het goede doel een deel van de nalatenschap waarbij het – in ruil voor de vrijgevigheid – de verplichting heeft om de erfbelasting van de andere erfgenamen te dragen. Omdat een goed doel kan erven aan een fiscaal zeer gunstig regime (een vast tarief van 8,5%), terwijl andere erfgenamen geconfronteerd worden met een veel hogere progressieve belasting, daalt de totale belastingdruk op de nalatenschap.

Een eenvoudig voorbeeld maakt veel duidelijk. Het uitgangspunt is een dame die een nalatenschap van 500.000 EUR nalaat aan haar nichtje. In dit voorbeeld gaan we uit van het gegeven dat er – behalve het nichtje – geen andere erfgenamen zijn. Een nichtje is immers een erfgenaam die in Vlaanderen niet kan genieten van de relatief gunstigere tarieven waarop een kind, echtgenoot of broer/zus kan rekenen. Bij een nalatenschap van 500.000 EUR zal het nichtje 260.500 EUR aan erfbelasting moeten betalen. Niet minder dan 52,1% van de nalatenschap zal dus in de schatkist verdwijnen. Het nichtje zal netto 239.500 EUR behouden. Bij het duolegaat wordt een deel van de nalatenschap toebedeeld aan het goede doel onder de voorwaarde dat het goede doel de erfbelasting van het nichtje zal betalen.

Stel dat de tante 200.000 EUR aan het goede doel laat toekomen. Het goede doel zal hierop 17.000 EUR erfbelasting betalen. Voor het nichtje rest nog 300.000 EUR. Het nichtje moet op deze som 150.500 EUR erfbelasting betalen (belastingdruk: 50,1%). Door de bepaling van het duolegaat zal deze 150.500 EUR evenwel niet door het nichtje, maar door het goede doel betaald moeten worden. Van de 200.000 EUR die naar het goede doel ging zal het goede doel dus 17.000 EUR aan eigen belastingen betalen en nog eens 150.500 EUR voor het nichtje. In totaal blijft voor het goede doel nog 32.500 EUR over. Het nichtje houdt aan deze nalatenschap 300.000 EUR over. Dit is 60.500 EUR meer dan indien ze de 500.000 EUR volledig had ontvangen. Door minder te krijgen, houdt de erfgenaam op het einde van de rit dus meer over. In het scenario zonder duolegaat moest er in totaal 260.500 EUR belastingen betaald worden. In het scenario met duolegaat werd dit 167.500 EUR. De reden? Een groot deel van de nalatenschap werd aan een veel lager tarief belast.

Zowel voor de erfgenaam als voor het goede doel had deze constructie voordelen. De ene kon meer overhouden van de nalatenschap, dan andere werd begiftigd door een derde.
De Vlaamse regering wenst dus een einde te maken aan deze techniek van successieplanning. In ruil neemt de regering twee nieuwe maatregelen. Voor goede doelen zou vanaf juli 2021 geen erfbelasting meer betaald moeten worden. Aan verre verwanten zou men een ‘vriendenerfenis‘ kunnen nalaten. Dit is een deel van de nalatenschap dat zou worden belast aan 3% (daar waar de laagste schijf op vandaag voor deze categorie personen 25% is). Er is wel een belangrijke beperking. Het gedeelte dat kan vererfd worden aan 3% zou worden gelimiteerd tot 15.000 EUR. De maximale besparing is dan ook zeer relatief.

De vraag stelt zich in welke mate goede doelen niet het grootste slachtoffer gaan worden van deze aanpassing. Ongetwijfeld is immers, naast het begunstigen van een goede doel, ook het fiscaal voordeel een belangrijke reden om vandaag de dag een goede doel op te nemen in het testament. Eens het fiscaal voordeel verdwijnt is het nog maar de vraag of velen geen andere technieken van successieplanning zullen aanwenden waarbij het goede doel helemaal geen rol meer speelt.

Het feit dat een goede doel geen erfbelasting meer te betalen zal hebben is vanzelfsprekend fiscaal aantrekkelijk. Indien dit evenwel tot gevolg zal hebben dat veel minder goede doelen worden opgenomen in testamenten is het nog maar de vraag of liefdadigheidsinstellingen deze wettelijke evolutie verwelkomen. Dreigt het goede doel het kind van de rekening te worden?